Prace te powstały w czasie I wojny światowej oraz w dwudziestoleciu międzywojennym i stanowią ilustrację wysiłku legionistów w walce o niepodległość. Poprzez sztukę tworzoną przez artystów-żołnierzy pokazywano wielkość narodu polskiego, pozbawionego swojego bytu politycznego i własnego państwa.
Wśród eksponowanych na wystawie prac znajdują się portrety legionistów autorstwa jednego z najpracowitszych ilustratorów epopei legionowej, chorążego Leopolda Gottlieba. Artysta ten, służąc w I Brygadzie Legionów Polskich, początkowo przy sztabie, a potem w 5 pułku piechoty, stworzył blisko 1000 portretów i scen rodzajowych z walk legionistów.
Na uwagę zasługują prace chorążego Stanisława Janowskiego, zaliczanego do najwszechstronniejszych z artystów-żołnierzy, twórcy swoistego, fotograficznego reportażu wojennego Legionów Polskich, oraz prac malarskich: Autoportret w okopach z 1918 i Rafajłowa z 1919 r.
Na wystawie obejrzymy także prace opowiadające o życiu legionistów, sceny związane z miejscami postojów, kwater czy zniszczeniami wojennymi.
Legiony Polskie były ochotniczą formacją wojskową, tworzoną od 27 sierpnia 1914 roku w oparciu o Austro-Węgry i operacyjnie podporządkowaną dowództwu austriackiemu, politycznie zaś – Naczelnemu Komitetowi Narodowemu, powołanemu do życia 16 sierpnia 1914 roku. Legiony miały walczyć z Rosją.
W szeregach Legionów Polskich służyło ok. 180 malarzy, rzeźbiarzy i grafików. Do Legionów wstąpiło 30 studentów z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz wielu uznanych już twórców, związanych z krakowską sceną artystyczną, m.in: Wincenty Wodzinowski, Kazimierz Młodzianowski, Henryk Kuczek, Włodzimierz Konieczny, Józef Świrysz–Ryszkiewicz. Czyn legionowy wspierali też profesorowie Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Leon Wyczółkowski i Julian Fałat, którzy przebywali na froncie wołyńskim w charakterze malarzy wojennych.
Trudno przecenić zasługi i wymienić wszystkich legionowych artystów - żołnierzy, wielu z nich wykazało się niemałym talentem wojskowym i osiągnęło stopnie oficerskie. Niektórzy, jak Edward Rydz-Śmigły, Henryk Minkiewicz czy Roman Kawecki zostali dowódcami pułków legionowych, a po odzyskaniu niepodległości zrobili kariery w Wojsku Polskim.
