Ministerstwo Środowiska zwraca uwagę m.in. na sprawy dotyczące pamiątek z egzotycznych roślin i zwierząt (CITES).
Przed przywozem takich okazów zza granicy upewnij się, czy nie są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony dzikiej fauny i flory. Jeśli pamiątkę, którą planujesz kupić wytworzono z zagrożonych gatunków objętych tymi przepisami nie znaczy to, że nie ma możliwości przywiezienia jej do kraju. Należy jednak upewnić się, że okaz został legalnie pozyskany i dopełnić wszelkich wymaganych procedur eksportowych i importowych. (Konwencja Waszyngtońska (CITES) i przepisy Unii Europejskiej w tym zakresie.)
Pamiętaj, że w świetle przepisów nie ma znaczenia, czy przewóz dotyczy żywych zwierząt czy przedmiotów z nich wykonanych.
Okazy w rozumieniu Konwencji to osobniki żywe, martwe i produkty pochodne np.: trofea, skóry, wyroby skórzane, koralowce/muszle i ich fragmenty (biżuteria, pamiątki), żywność,
leki, wyroby z kości słoniowej, rogu nosorożca, drewna. Jedynym kluczem jest obecność w produkcie gatunku objętego przepisami.
Można zadać pytanie, czy ograniczanie międzynarodowego handlu martwymi okazami faktycznie przyczynia się do ochrony gatunków. Przecież utrudnianie życia człowiekowi
który chce przewieźć torebkę z pytona/krokodyla nie pomoże temu zwierzęciu. To prawda, że zwierzę nie odzyska już życia, ale skrupulatne respektowanie postanowień Konwencji skutkuje tym, że okazy z nielegalnego źródła nie mogą być przewożone. Kontrola handlu okazami gatunków zagrożonych wyginięciem sprawia, że osobniki tych gatunków są mniej chętnie pozyskiwane ze środowiska. Kary za nielegalny handel okazami CITES zmniejszają
popyt, a co za tym idzie podaż – czyli realne pozyskiwanie osobników ze środowiska.
Na liście gatunków znajdują się m.in.:
KRĘGOWCE:
• ssaki: wszystkie naczelne (w tym kapucynki, tamaryny, marmozetty), kotowate (tygrysy, lwy, lamparty, pumy, serwale, rysie, żbiki i wszystkie inne poza kotem domowym), wilki,
słonie, nosorożce, wydry.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe małpki sprzedawane w celach hobbystycznych, skóry dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi, wydr, słoni, niektórych zebr oraz przedmioty z nich wykonane (buty, dywaniki, kołnierze), wyroby z kości słoniowej, z rogów nosorożca, kłów morsa, pamiątki (wypchane zwierzęta lub ich fragmenty, przedmioty ze skóry, w tym przedmioty pamiątkarskie z dłoni małp, z nóg/włosia słonia),
trofea, specyfiki medycyny azjatyckiej (mogą zawierać kości tygrysów, żółć niedźwiedzi, rogi nosorożca).
• ptaki: np. gwarek, prawie wszystkie papugi, wszystkie ptaki drapieżne, sowy, kolibry.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe i wypchane zwierzęta, jaja, trofea.
• gady: węże np. wszystkie z rodziny pytonów i dusicieli, wszystkie żółwie lądowe i morskie, popularny w akwariach żółw czerwonolicy, wszystkie krokodyle, liczne legwany, gekony kameleony, inne jaszczurki.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta, przedmioty skórzane (paski do zegarków, torebki, buty, kapelusze, kurtki), przedmioty pamiątkarskie ze spreparowanych węży, kobry w butelkach z egzotycznymi nalewkami, trofea.
• płazy: np. drzewołazy, aksolotl.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych.
• ryby: np. wszystkie jesiotrokształtne, wszystkie koniki morskie.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: egzotyczne rybki akwariowe, kawior, leki i paraleki (w tym, choć nie tylko, specyfiki medycyny azjatyckiej) wytworzone z koników morskich.
BEZKRĘGOWCE:
• pajęczaki: np.: ptaszniki, skorpion cesarski.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe zwierzęta sprzedawane w celach hobbystycznych, spreparowane skorpiony sprzedawane jako pamiątki lub składniki egzotycznych nalewek.
• owady: np. niepylak apollo, pazie ptasioskrzydłe.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: spreparowane okazy (motyle, chrząszcze) sprzedawane w celach kolekcjonerskich, żywe zwierzęta.
• pierścienice: pijawka lekarska.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: żywe okazy dla celów paramedycznych, leki i paraleki wytworzone z pijawek.
• mięczaki (głównie małże i ślimaki): np. muszle skrzydelnika olbrzymiego i przydaczni;
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: muszle do celów kolekcjonerskich.
• niektóre koralowce.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: skamieniałe fragmenty koralowców przewożone jako pamiątki, składniki biżuterii (nie dotyczy korali czerwonych i różowych), żywe koralowce i ukwiały do celów akwarystycznych.
ROŚLINY:
Na przykład:
• niektóre agawy;
• niektóre cyprysy;
• prawie wszystkie kaktusy;
• wszystkie storczyki;
• wszystkie dzbaneczniki;
• szereg roślin drzewiastych z rodziny mahoniowa tych.
Na co przede wszystkim zwracać uwagę: egzotyczne rośliny ozdobne, meble i przedmioty z drewna (w szczególności mahoniowego).
Czy możemy bez przeszkód podróżować ze swoim pupilem?
Najpierw należy określić, czy gatunek zwierzęcia, który posiadamy to gatunek CITES.
Przykłady zwierząt CITES, które niekiedy są zwierzątkami domowymi:
• wszystkie małpki (w tym kapucynki, tamaryny, marmozetty);
• gwarek, prawie wszystkie papugi (np. żako, ary, kakadu, modrolotki, aleksandretty), wszystkie ptaki drapieżne np. wykorzystywane w sokolnictwie;
• wszystkie żółwie lądowe (np. stepowy, grecki, mauretański) i morskie, część żółwi błotnych, np. popularny w akwariach żółw czerwonolicy, wszystkie krokodyle, liczne legwany (np. legwan zielony), gekony, kameleony, inne jaszczurki, węże np. wszystkie
z rodziny pytonów (np. pyton królewski, tygrysi) i dusicieli (np. boa dusiciel);
• drzewołazy, aksolotl, żabki z rodzaju Mantella;
• wszystkie koniki morskie;
• ptaszniki, skorpion cesarski;
• żywe koralowce i ukwiały;
Na wywóz tych zwierząt z obszaru UE jest wymagane zezwolenie CITES, podobnie na ich przywóz do UE.
W przypadku przewozu po obszarze Unii Europejskiej zwierząt pochodzących ze środowiska naturalnego wymagane jest świadectwo Unii Europejskiej z zatwierdzonym miejscem do
którego zwierzę ma trafić (każdorazowo przy przewożeniu zwierzęcia takie świadectwo jest wymagane). Jest to jednak rzadka sytuacja w przypadku zwierząt domowych, które w
większości pochodzą z hodowli.
W tym przypadku przewóz jest wolny, pod warunkiem posiadania dokumentów legalności pochodzenia. Dokumentami legalności pochodzenia są m.in.:
• świadectwo zwalniające z zakazu podejmowania działań komercyjnych (np. sprzedaży i kupna) wobec okazów gatunków objętych najbardziej restrykcyjnym załącznikiem
A przepisów UE, np. żółw mauretański (Testudo graeca), żółw grecki (Testudo hermanni);
• dokument urodzenia w hodowli lub poświadczenie legalnego przywozu do Unii Europejskiej w przypadku innych gatunków, np. żółw stepowy (Testudo (agrionemys horsfieldii).
Dodatkowo należy skontaktować się ze służbami weterynaryjnymi i dopełnić wszystkich ewentualnych wymogów zdrowotnych i sanitarnych związanych z przewozem żywych zwierząt.
Nie zaszkodzi również skontaktować się ze Służbą Celną i potwierdzić, że nie będzie przeszkód w odprawie granicznej ze zwierzęciem w danym urzędzie celnym.
Koniecznie też skontaktujmy się z liniami lotniczymi/innym przewoźnikiem, w celu upewnienia się odnośnie możliwości przewozu zwierzęcia.
Czy niektórych okazów gatunków nie można w ogóle przywieźć do Unii Europejskiej?
Są nimi np.:
• trofea wilka z Białorusi, Kirgistanu, Turcji;
• nierozłączka rudogłowa z Tanzanii;
• ara zielonoskrzydła z Argentyny i Panamy;
• wszystkie żółwie czerwonolice, jako zagrażające faunie europejskiej;
• liczne gatunki koników morskich z Indonezji;
• niektóre motyle z Wysp Salomona;
• skrzydelnik olbrzymi (jego muszle są popularną pamiątką) z Haiti, niektóre muszle przydaczni z Wietnamu, Mozambiku, wysp Salomona;
• niektóre storczyki ze Szwajcarii, Turcji, Norwegii, Korei Południowej, Rosji, Chin, Wietnamu.
Większość gatunków objętych przepisami może być jednak przewożona, po uzyskaniu odpowiednich dokumentów w kraju wywozu i przywozu.
Jak często przepisy się zmieniają? W marcu tego roku odbyła się Konferencja Stron Konwencji Waszyngtońskiej, czy coś się w związku z tym zmieniło?
Przepisy Konwencji Waszyngtońskiej zmieniają się przede wszystkim podczas Konferencji Stron (średnio co 2,5 roku), ale czasem częściej.
Przepisy Unii Europejskiej mogą zmieniać się dodatkowo niezależnie od zmian załączników
Konwencji, wprowadzając pewne zaostrzenia.
Przykładowe zmiany po ostatniej Konferencji Stron CITES, które wchodzą w życie w dniu 23 czerwca 2010 roku:
• Legwany z rodzaju Ctenosaura: C. bakeri, C. oedirhina, C. melanosterna, C. palearis
– włączenie gatunków spoza Konwencji do załącznika II CITES;
• Chwytnice (Agalychnis spp.) – włączenie gatunków żab, hodowanych również w
celach hobbystycznych, z rodzaju Agalychnis, spoza Konwencji do załącznika II CITES;
• Salamandra Neurergus kaiseri – włączenie gatunku spoza Konwencji do załącznika I CITES. Ten gatunek salamandry jest krytycznie zagrożony ze względu na nielegalne pozyskiwanie i sprzedaż do celów terrarystycznych.
Jak załatwić formalności związane z przywozem egzotycznej pamiątki? Jakich pamiątek unikać, jeśli nie chcemy przechodzić przez formalności związane z przewozem i uniknąć nieprzyjemności na granicy w wypadku ich niedopełnienia?
• Bądź wyczulony na wszelkie okazy zwierząt i roślin kupowane za granicą;
• Upewnij się co do gatunku zwierzęcia/rośliny z którego/ej wytworzono przedmiot, czy nie
są one objęte przepisami;
• Powyższe rady wynikają z tego, że nie jest łatwo poznać wszystkie gatunki CITES z których okazami możemy się spotkać. Jednak czerwona lampka powinna zapalić się szczególnie przy przedmiotach wytworzonych z: kości słoniowej, rogów nosorożca,
koralowców, muszli, skór gadów i ssaków (głównie: krokodyli, węży, dzikich kotów, wilków, niedźwiedzi), innych kości zwierząt;
• Poinformuj sprzedawcę, że chciałbyś wywieźć dany przedmiot za granicę, zapytaj czy nie będziesz miał problemów z tego tytułu. Być może, jeśli dany okaz wytworzono z gatunku CITES, sprzedawca ma odpowiednie dokumenty wywozowe lub może się o nie wystarać.
To może ułatwić procedury, ale jedynie w przypadku gdy otrzymasz szczegółowe informacje. Prostego zaprzeczenia, typu „Nie, nic Pan/i nie potrzebuje, nie będzie problemów”, nie traktuj jako ostatecznej wykładni;
• Skontaktuj się z izbą celną lub Ministerstwem Środowiska opisując możliwie dokładnie sytuację (kraj, okaz, gatunek). W razie potrzeby poradzimy jak możliwie sprawnie przeprowadzić procedurę importową, poinformujemy że w przypadku danego okazu nie ma żadnych wymogów lub przeciwnie: że jego wwóz nie będzie możliwy;
• Jeśli już przed wyjazdem planujesz zakup jakiejś egzotycznej pamiątki, np. powiększenie kolekcji muszli, nabycie kapelusza ze skóry krokodyla, upewnij się jakie masz możliwości w tym zakresie wynikające z przepisów i w razie potrzeby przygotuj się zawczasu do dopełnienia wszelkich formalności.
Co grozi za niedopełnienie wymogów?
Przewóz i działalność komercyjna prowadzona z naruszeniem przepisów UE w zakresie ochrony międzynarodowej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi jest przestępstwem i podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Dodatkowe informacje, szczegółowe przepisy i lista gatunków nimi objętych, dostępne są na stronie Ministerstwa Środowiska: www.mos.gov.pl/cites-ma.
Na stronie Sekretariatu CITES znajdziesz m.in. dane dotyczące organów wdrażających przepisy w krajach całego świata, a w Głównym Inspektoracie Weterynarii – Biurze do spraw Granic,
uzyskasz informacje o ewentualnych przepisach mogących mieć zastosowanie wobec niektórych okazów zwierząt (np. żywe ssaki i ptaki, skóry ssaków).
Przed wakacjami ministerstwo nie tylko zwraca uwagę na sprawy dotyczące zwierząt zagrożonych wyginięciem. Na stronie Ministerstwa Środowiska dowiesz się także ile litrów wody marnuje się z powodu źle zakręconego kranu? Jaką odległość można z łatwością pokonać na rowerze lub pieszo nie używając do tego samochodu? Czy wiesz co oznacza skrót CITES? Po ilu minutach przeciętnie torba foliowa staje się odpadem? Czy wiesz co robi
deszcz, gdy wyrzucamy zużyte baterie w lesie? Jak możesz kupować aby zmniejszyć ilość odpadów i zużycie energii? Dlaczego warto kupować wodę 1,5 litrowych butelkach?
Na te i wiele innych pytań jak możemy samodzielnie zadbać o środowisko odpowiada „Ambasador Dobrych Nawyków” broszura przygotowana przez Ministerstwo Środowiska dla turystów, czyli dla każdego z nas!
Pamiętajcie, że decyzje które podejmujemy, jako konsumenci oraz czynności wykonywane przez nas podczas wakacji mają łącznie wielki wpływ na środowisko. Postarajmy się o tym pamiętać.
